Tekenen in de Tuin: Reflectie op Natuurlijke Schoonheid

De Tuin Van Het Geluk

(BRON: WWW.DETUINVANHETGELUK.BE).

Op de afbeeldingen:
Tekening die ik maakte van de tuin van mijn moeder die altijd veel tijd en aandacht besteedt aan haar bloemen. Zoals je kunt zien, heeft dat geleid tot een prachtig resultaat! Eerst heb ik de bloempotten en het vogelhuisje nauwkeurig uitgewerkt en beter herordend binnen de compositie, waarna ik me heb gericht op de achtergrond van de tekening. Zie ook het filmpje in de slider onderaan.

In een tuin probeer je twee werelden te combineren tot één idyllisch geheel:
Dit streven naar harmonie tussen de natuur en de menselijke inmenging is waar tuinfilosoof Paul Gordyn op wijst. Hij benadrukt dat een tuin de mens de gelegenheid biedt om zijn afhankelijkheid van de natuur te erkennen, zonder er volledig aan overgeleverd te zijn.

Het samenspel van natuur en cultuur is een centraal kenmerk van een tuin. Hier zorgt de mens ervoor dat zowel natuurlijke als door de mens gemaakte elementen in belangrijke mate behouden blijven. Dit is geen vanzelfsprekend samengaan, aangezien natuur en cultuur van nature verschillend zijn. Aan de ene kant zijn er de natuurlijke elementen, zoals planten, bloemen, water, aarde, stenen, licht, schaduw en natuurgeluiden. Aan de andere kant is er het menselijke ingrijpen, dat bestaat uit het vormgeven en rangschikken van deze natuurlijke elementen, het toevoegen van kunstvoorwerpen zoals beelden en verlichting, en het afbakenen van de tuin.

Iedere tuinier of een tuinliefhebber weet dat je hard moet werken voor een zomer vol bloemenpracht, terwijl dezelfde inspanningen in de winter geen vruchten afwerpen. Dit roept vaak een gevoel van trots op, omdat de tuinier door zijn inspanningen meer bloemen kan laten bloeien dan in de onbewerkte natuur.

Paul Gordyn benadrukt dat hij nergens anders de rust, schoonheid en vrijheid zo bevredigend ervaart als in een tuin. Hij betoogt dat een tuin de mens in contact kan brengen met zijn “ware” zelf, meer dan kunstwerken of onbewerkte natuur dat kunnen. Een tuin fungeert als een gids die de mens eraan herinnert dat hij een evenwicht moet zien te bewaren tussen zijn natuurlijke kant en zijn behoefte aan cultuur.

“De tuin is een metafoor voor het ideale menselijke leven, waarin de tegenstellingen die ons bestaan beheersen, verzoend worden”.

Tekening: Mereltje in de tuin van mijn ouders. Ulestraten 2016.

Mara Miller, Amerikaanse filosofe en kunstenares.

Een tuin roept op om ook op andere vlakken in het leven dezelfde bescheidenheid aan de dag te leggen. Wie tuiniert of van tuinen houdt zal bijvoorbeeld vlugger aanvaarden dat het leven vergankelijk is, maar ook inzien dat hij kan strijden tegen vroegtijdige dood.

Een tuin is ook de ideale plaats voor contemplatie en reflectie. De filosofie van tuinen werd niet alleen gevormd door de esthetische waardering van natuurlijke schoonheid, maar ook door diepgaande filosofische overwegingen.

Relatie tussen de mens en de natuur, belichaamd in de tuin.
Francis Bacon, een Engelse filosoof en essayist uit de 16e eeuw, onderzocht de complexe relatie tussen mens en natuur in zijn essay ‘Of Gardens’. Hij zag tuinen als een harmonieuze ontmoetingsplaats tussen de mens en de natuur, waar de esthetische principes van ontwerp en symmetrie werden geëerd. Voor Bacon waren tuinen niet alleen oorden van visuele pracht, maar ook van intellectuele bezinning.

Filosoof van de tuin

Zitje bij de vijver in onze tuin

Epicurus, de oude Griekse filosoof uit de 3e eeuw v.Chr., benadrukte daarentegen de rol van soberheid en matiging in het menselijk streven naar geluk. Volgens hem kan de mens enkel ware vreugde vinden in soberheid. Epicurus verzette zich tegen de hoogmoed van mensen die altijd roem, rijkdom en macht nastreefden. Hij benadrukte echter dat een té sober leven ook niet wenselijk was: “Zelfs matigheid heeft haar grenzen, en wie dat negeert, raakt in onmatigheid verzeild.”

Epicurus bracht zijn filosofie in de praktijk door zich met vrienden terug te trekken in een domein met een weelderige tuin, en werd daarom bekend als de ‘filosoof van de tuin’. Het leven in zijn ‘Vaticaanse tuin’, ver verwijderd van de wereld van overdaad en machtsstrijd, weerspiegelde zijn visie op een bescheiden en daardoor bevredigende levenswijze.

Een tuin kan dienen als een bron van diepgaande betekenis, waar men rust kan vinden, de schoonheid van de natuur kan bewonderen, zich vrij voelen, genieten van het zachte licht, innerlijke energie kan putten, creativiteit kan laten bloeien, het mysterie van het bestaan kan ervaren en zorg kan dragen voor de meest kwetsbare aspecten van het leven. Maar volgens Gordyn zijn échte tuinervaringen inmiddels zeldzaam geworden. Zie: ‘Tuin dupe van het consumentisme?’ hieronder.

Tekening gemaakt in 2016 a.d.h.v. een (onduidelijke) foto. Maar ik heb mijn ouders inmiddels al zo vaak getekend dat dit geen problemen opleverde. Mijn arme vader was echter al getekend door die akelig ziekte waaraan wij hem in 2017 hebben verloren.

Tuinen in de Kunst

Rufus, a Cat in Paradise (zie filmpje onderaan). Tekening gemaakt in november 2023.

Tuinen hebben kunstenaars door de eeuwen heen geïnspireerd en gediend als levend canvas voor creatieve expressie. Ze hebben een breed scala aan artistieke stijlen en bewegingen beïnvloed en blijven tot op de dag van vandaag een rijke bron van inspiratie voor kunstenaars over de hele wereld.

Oudheid en Middeleeuwen:
In de oudheid en de vroege middeleeuwen werden tuinen vaak afgebeeld in kunstwerken als mozaïeken en fresco’s. Deze tuinen hadden meestal formele, geometrische ontwerpen met regelmatige patronen en strakke structuren. Ze werden vaak geassocieerd met rijkdom en macht.

Renaissance:
Tijdens de Renaissance in Europa, tussen de 14e en 17e eeuw, beleefde de tuinkunst een transformatie. De kunst en de tuinarchitectuur werden sterk beïnvloed door humanistische ideeën, waarbij de nadruk werd gelegd op de harmonieuze vereniging van de mens en de natuur. Beroemde schilders zoals Leonardo da Vinci en Albrecht Dürer maakten studies van planten en tuinen, wat bijdroeg aan een grotere aandacht voor realisme in de tuinkunst.

Barok en Rococo:
De barok- en rococoperiodes, die volgden op de Renaissance, zagen weelderige en weelderige tuinen met uitbundige ontwerpen, beelden en fonteinen. Schilders zoals Jean-Antoine Watteau en François Boucher schilderden idyllische tuinscènes die de tijdsgeest van elegantie en verfijning weerspiegelden.

Op de afbeelding: “Bloemen Symfonie”, een tekening die ik in 2022 maakte. Je kunt deze stijl ‘Concreet Figuratief’ noemen, omdat alles weliswaar herkenbaar is, maar toch niet helemaal klopt. De meeste bloemen die je hier ziet, zul je nooit in de ‘echte’ natuur tegenkomen.

Tuinen in de Moderne Kunst

Impressionisme:
Het impressionisme in de late 19e eeuw bracht een revolutie teweeg in de kunst. Schilders zoals Claude Monet werden geïnspireerd door de tuinen rond hun huizen en creëerden beroemde werken zoals “Waterlelies” en “De Japanse Brug.” Deze schilderijen legden de veranderende atmosferische omstandigheden en het spel van licht en kleur in tuinen vast.

360D tekening van onze tuin

Moderne kunst:
In de 20e eeuw bracht de moderne kunst nieuwe stromingen en ideeën in de tuinschilderkunst. Kunstenaars zoals Piet Mondriaan experimenteerden met abstractie en geometrie, die soms ook gebruikt werden voor tuinontwerpen.

Dame Sous Le Parasol. Werk geïnspireerd op ‘De Tuin’ van Gustav Klimt

De laatste jaren heb ik steeds meer bewondering gekregen voor Henri Rousseau, een Franse kunstenaar uit de 19e en 20e eeuw, die bekend staat om zijn unieke schilderstijl die vaak wordt geassocieerd met het postimpressionisme en het symbolisme. Hij staat vooral bekend om zijn jungle- en exotische landschapsschilderijen. Hoewel hij geen tuinen zoals formele of siertuinen schilderde, komen sommige van zijn werken wel in de buurt.

Een andere kunstenaar die mij inspireert is Gustav Klimt. Alhoewel hij ook niet echt bekendstaat om zijn tuinen, zijn er enkele opmerkelijke schilderijen waarin tuinen een belangrijke -vaak symbolische- rol spelen. Zoals “Bauerngarten mit Sonnenblumen”. Dit schilderij toont een prachtige tuin in volle bloei.
De tuin in Klimt’s werk symboliseert vaak meer dan alleen de natuurlijke wereld. Het dient als een metafoor voor de menselijke geest en het innerlijke leven. Klimt gebruikte tuinen om de relatie tussen de mens en de natuur te verkennen, en om diepere symbolische betekenissen in zijn kunst te verweven.

TIP: Tuin in het bos (Maarheeze)

Deze tuin in het bos, eigendom van Hannie en Wim Guns, is geleidelijk ontstaan. Toen ze in 1987 in Maarheze gingen wonen, bestond hun perceel volledig uit ongecultiveerd dennenbos. Het echtpaar vond dit aanvankelijk prima, want het betekende minder tuinonderhoud, gezien hun gebrek aan affiniteit met tuinieren.

Echter, vrij snel na hun intrek werden aan de zuidwestkant van het huis veel grove dennen gekapt vanwege hun slechte kwaliteit en het risico dat ze op het huis zouden kunnen vallen. Hierdoor ontstond hun allereerste grasveldje. Vervolgens werden terrassen aan de achterzijde aangelegd, omdat ze toch graag buiten wilden kunnen zitten. Van het een kwam het ander, en al gauw raakte de hele familie betrokken bij de werkzaamheden. Ze hadden steeds het voornemen dat dit het laatste project zou zijn, want de rest van de tuin moest blijven zoals het was.

Inmiddels heeft elke vierkante meter van de tuin de nodige aandacht gekregen, en tuinieren is uitgegroeid tot een soort ‘art of living’, waarbij het behouden van de verbinding met het omliggende bos de hoogste prioriteit heeft.

www.tuininhetbos.nl