Carnaval Maastricht, Euver Vriethof, Mooswief, Hermenieke, pekskes en aander dinges
Site euver Mestreechs Carnaval?
Wiezoe dat??
Euver Pekskes en Schmink
Op ’t Vriethof:
over de Struys en Momus
Het Mooswief (groentevrouwtje)
Sint Servaasbrug
Vastelaovend vieren veer Same!
Ingel vaan Mestreech
Math Hardy
Tekening die ik eind 2022 maakte.
Met op de achtergrond de Sint Servaaskerk en het Dinghuis in de Grote Staat.
Site euver Mestreechs Carnaval? Wiezoe dat?
Als Maastrichtse heeft vastelaovend in Mestreech mij altijd gefascineerd. In eerste instantie omdat het gewoon een gezellige bedoening is. Later omdat carnaval in Maastricht garant staat voor de sjoenste taferelen. Je kunt tijdens deze drie dolle dagen genieten van de vele prachtig uitgedoste mensen en de heerlijkste kleurencombinaties. Carnaval in Maastricht staat niet voor niets voor: ‘sjiek’. De flamboyante stijl is oongeluifelek fotogeniek en ik vind het heerlijk om dat vast te leggen.
Veur väöl Mestreechtenere is de carneval ’t sjoenste fies vaan ’t ganse jaor.
Boerom is d’r eigelek carneval? (Stukske gesjiedenis)
Tegenwoordig lijkt carnaval één groot bierfestijn, maar van oudsher draaide het van oorsprong katholieke feest vooral om voedsel. Na carnaval volgen 40 dagen vasten en omdat voedsel kan bederven, moest het opgemaakt worden. Vandaar dat het woord ‘Carnaval’ waarschijnlijk van het Latijnse woord ‘carne vale’ afstamt, wat “vaarwel aan het vlees” betekent.
Maar het kan ook verwijzen naar ‘carrus navalis’, ofwel scheepswagen. En dan moet je denken aan de rondtrekkende groepen in die grote carnavalswagens.
Wèt eine ’t antwoord op dees vraog?
Pekskes, Schmink en (weinig) Praalwagens
Toen ik in Brabant ging wonen en een trouwe bezoeker werd van de Kempenoptocht Hapert, viel het me op dat er veel tijd wordt gestoken in de carnavalswagens. Dit zijn vaak indrukwekkende creaties, het resultaat van maandenlange voorbereiding door lokale gemeenschappen, verenigingen en vriendengroepen. Ze vormen de hoogtepunten van de carnavalsoptochten die door de straten van Brabantse steden en dorpen trekken.
Heel anders dan in Maastricht waar het zelfgemaakte carnavalskostuum populair is. Sommige Maastrichtenaren werken een heel jaar met ziel en zaligheid aan hun uitdossing (pekskes). En omdat het Maastrichtse carnaval naar Rijnlandse traditie grotendeels buiten op straat plaatsvindt, domineren die dagen de drie carnavalskleuren rood, geel en groen het straatbeeld.
Op de Vriethof (met sluikreclame voor Brand bier omdat ik die letters zo mooi vind).
Ook zie je hier mijn tekening op de gevel van (voormalig) Eetcafé de Bengel, Kesselskade Maastricht.
Pekskes
Volgens Wikipedia is er zoveel aandacht voor het ‘Pekske’ omdat Maastricht in de 19e en eerste helft van de 20e eeuw een vrij arme industriestad was. Veel arbeiders aangewezen op hun eigen vindingrijkheid voor het maken van hun carnavalskleding en maskers.
De armoede heeft uiteindelijk geleid tot een rijke traditie van handgemaakte ‘pekskes’, die door de jaren heen alleen maar extravaganter zijn geworden. Het is een prachtig voorbeeld van hoe culturele expressie zich kan ontwikkelen als reactie op sociale en economische omstandigheden.
Ook zijn er niet veel carnavalsvierders die maskers dragen. Wel zie je veel kunstig geschminkte gezichten en uitbundige hoofdtooien. Waarschijnlijk komt dit omdat tijdens de Tweede Wereldoorlog het vieren van carnaval verboden werd. Na de oorlog bleef gemaskerd rondlopen enige tijd uit den boze, waardoor het gebruik van maskers geleidelijk minder werd. In plaats daarvan zie je nu veel kunstig geschminkte gezichten en uitbundige hoofdtooien, wat bijdraagt aan de bijzondere carnavalssfeer in Maastricht.
Mestreechter Geis
Tijdens het Mestreechs Carneval wordt er gepronkt en gelonkt. Wie heeft het mooiste pakje? Val ik op? Onderscheid maken is de norm! Desondanks is er ook ruimte voor zelfspot. Op humoristische wijze relativeren van jezelf en alles wat belangrijk is. Iets waar ook de Mestreechter Geis symbool voor staat, een beeldje van Mari Andriessen dat geïnspireerd is door Arlequino van de Comedia dell’arte.
Gedichtje van Lène Jamin – Loomans:
Mestreechter Geis dat zit vaan binne,
De kins ’t neet koupe, de kins ’t neet winne.
De Mestreechteneer zeet ’t is mie gemood,
De weurs demèt gebore ’t zit in dien blood.
Dat is lache en jengke mèt get wat gebäörd,
Dat is Mestreechter Geis in e paar simpel wäörd.
’t Mooswief
Op de tekening hierboven:
Op de Vriethof met op de achtergrond de Schouwburg en het Mooswief in haar nieuwe klédsje
Nao de èlf kenonssjeute, weurt ’t Mooswief opgehaange op ’t Vriethof. Op Vastelaovendsdinsdag um twelf oor weurt eus Mooswief weer umlieg gehaold. Meinege Mestreech liet e träöntsje en geit nao hoes. ’t Is sjoen gewees…Mooswief adie…tot de koumende Vastelaovend!
(Mestreechter Steerke)
Eigenlijk klopt deze tekening (van 2017) niet helemaal, want vanaf 2019 draagt ’t Mooswief een nieuw jurkje. Dit zuinige vrouwtje had namelijk al bijna dertig jaar dezelfde outfit en dat was tot op de draad versleten en dreigde uit elkaar te vallen. En een Mooswief in haar bloete koont? Dat wil je niet!
Het klèdsje was verre van goedkoop en om het geld bij elkaar te brengen, kon je voor € 5,- een stukje van het oude hemd, rol of schort bemachtigen. De stukjes stof werden in een reageerbuisje gestopt en als Mooswief-memorabilia met een echtheidscertificaat verkocht.
Op de markt vind je het stenen standbeeld ter ere van “het Mooswief”, gemaakt door kunstenaar Charles Vos.
Het Mooswief staat ook bekend als de “Patrones van de Mestreechter Vastelaovend”, en wordt op zondagochtend -eerste carnavalsdag- omhoog gehesen op het Vrijthof in Maastricht. Het Mooswief is met haar mand vol poor en kuul een verre verwante van de vroegere lente-godin.
Je zou verwachten dat dit hooggeplaatste groentevrouwtje de menigte méér dan bewust maakt van het belang van gezonde voeding, maar niets is minder waar… Hooguit wordt er wat zuurkool geserveerd bij een hotdog, maar voor de rest is het groentegehalte bijzonder laag in de carnavalsmenu’s.
Ook als drie dagen later het feest wordt beëindigd, met het naar beneden halen van ’t Mooswief … verandert er weinig. De Maastrichtenaren hebben nog een paar dagen nodig om te verwerken dat carnaval echt voorbij is. Maar gelukkig kunnen ze op aswoensdag (Asselegoonsdag) eerst nog ‘hieringe bieten’.
Tekening die ik in 2023 maakte.
Met op de achtergrond café in den ouden Vogelstruys
Op ’t Vriethof: over de Struys en Momus
Het Maastrichtse carnaval vindt naar Rijnlandse traditie grotendeels buiten plaats. De meeste carnavalsvierders vind je voornamelijk op de Vriethof, de Markt en O.L-Vrouweplein.
Toch zijn er ook een paar noemenswaardige café’s die ik altijd graag heb bezocht tijdens de gekkendagen (als je binnenkwam, tenminste).
Vogelstruys
Tijdens de drie dolle dagen is – zoals ze zelf zeggen – café in den ouden Vogelstruys het ware episch centrum van de Maastrichtse cultuur. Ooit brandde het grote houten pand af maar het werd in 1730 opnieuw in gebruik genomen. Het heeft altijd de naam Struysvogel of Vogelstruys gehad en er is al eeuwen een café in gehuisvest.
Momus
Een beetje verderop ligt ‘de Momus‘ het verenigingsgebouw van de herensociëteit Momus (1840-1935). Deze sociëteit organiseerde -naar Rijnlands voorbeeld- zittingen en optochten en het lijkt erop dat Momus dus de eerste carnavalsvereniging van Nederland was. De zittingen waren vooral bedoeld voor leden van Momus en andere richards (rijkaards) oet Mestreech. Het ‘gewone volk‘ bedronk zich op straat en in de kroegen. Na de oorlog, werd het stokje overgenomen door carnavalsvereniging De Tempeleers (zie Oetrope Stadsprins).
De Momus is tegenwoordig een café- restaurant (in ‘mijn tijd’ was het ook een discotheek) en is tijdens de carnavalsdagen de ontmoetingsplaats voor joonk en aajd.
Clochards van Mestreech
Lange tijd vond ik ‘De Clochards van Mestreech’ gewoon een erg grappige groep (echte lolzekskes).
Ik kwam ze elk jaar tegen, maar wist niet goed waarom ze elk jaar dezelfde jasjes aantrokken en wat ze allemaal uitspookten. Pas later heb ik begrepen dat het om een groep Maastrichtse zakenlui gaat die tijdens de carnavalsdagen ook geld inzamelen voor het goede doel. (sjariteit)
Zoals het projek “kin iech de pot op?”, ofwel unne mobiele wc veur invalide vastelaovesvierders
Daar zullen die valse cameraatjes wel voor bedoeld zijn 
Dit is hun site: https://clochards.onedot.nl/
Reus ‘Gigantius’ van Maastricht
Ik blijf het herhalen! Maastricht heeft het allemaal. Prachtig uitgedoste uitbundige mensen, ‘zaate Hermeniekes’ op het Vrijthof… En zelfs een 6 meter hoge reus! Zie bovenstaande tekening, helemaal rechts.
Ter gelegenheid van de komst van keizer Karel V en zijn zoon in 1550, werd in Maastricht een feestelijke intocht (ommegang) georganiseerd. Het is historisch vastgesteld dat tijdens deze tocht een gigantische reus werd meegevoerd met een lengte van zeven meter. In een buidel staken twee poppen die de twee toenmalige bestuurders voor moesten stellen: de hertog van Brabant en de prinsbisschop van Luik. De Maastrichtse gilden brachten met de poppen symbolisch tot uitdrukking dat zij deze twee machthebbers ‘in hun zak’ hadden. Feitelijk was de reus dus een politiek statement aan het adres van de keizer. Lees meer op www.reuzenfederatie.nl.
Tekening (schets) van de Prins op de Markt van Maastricht (2017) met op de achtergrond de Engel van Maastricht. Deze engel staat in het stadswapen van Maastricht en vandaar dat er een reus werd gecreëerd “d’n Stadsingel vaan Meestreech” die jaarlijks wordt meegevoerd in de carnavalsoptocht.
Maar helaas werd ze in 2007 gestolen door een verzamelaar met teveel ruimte in zijn letterbak. Dankzij toenmalig burgemeester Ger Leers mocht beeldend kunstenaar Hubert Bour een nieuwe engelreus bouwen.
Oetrope stadsprins en d’n Stadsingel vaan Mestreech
Ieder jaar, eind januari, wordt op de ‘Merret’ (Markt) te Maastricht bekend gemaakt wie De ‘vorst der zotten*’ mag zijn.
Iets wat op een of andere manier nooit echt indruk op me heeft gemaakt. Misschien omdat ik rond die tijd mijn verjaardag vier en vaak andere afspraken heb gemaakt.
Gouden Engel van Maastricht. Detail van de tekening die je hieronder vindt.
De verkiezing zelf is in ieder geval een stiekeme bedoeling 
Ik heb niets tegen de prins (behalve dat saaie pakje) maar persoonlijk boeit de Engel van Maastricht mij meer.
Zie het verhaal onder de schets die ik maakt van de Prins op de Markt. En het stukje over Math Hardy, de vleesgeworden Engel van Maastricht.
Carnaval voor het stadhuis op de Markt in Maastricht. Fantasietekening gemaakt in 2024. Speciaal hiervoor ‘ontwierp’ ik mijn eigen ‘Engel van Maastricht’. Je vindt haar bovenop op de hoed, een beetje verstopt tussen de veren op deze tekening.
Vastelaovend vieren veer Same !
Vastelaovend is een feest voor jong en oud. Op de achtergrond: De Pater Vincktoren.
Carnaval te Maastricht is hèt feest van verbroedering. Iets wat je gewoon echt een keer moet meemaken! Stort je in het feestgedruis en doe mee. Want een restaurantbezoek zit er tijdens de carnavalsdagen echt niet in. Neem dus een voorbeeld aan de Maastrichtenaren en vul je tassen met lekkers en bier, dan kun je alles aan. De binnenstad is vergeven van de buitenbars en eetbuffetten, dus kun je carnaval gewoon lekker buiten op straat vieren.
Vergeet je ‘pekske’ niet!
Als je zonder ‘pekske’ Maastricht inloopt kun je net zo goed het woord ‘hollenjer’ op je voorhoofd laten tattoeren. En ook Brabo’s kunnen hun boerenkiel beter thuis laten!
’t Groet Kinderfies
Bollie, het hondje van Philomene Hitz met zijn mooie -door zijn baasje- gebreide jasje.
Carnaval Maastricht is bijzonder ‘kindvriendelijk’. De Tempeleers zorgen er namelijk al jarenlang voor dat alle kinderen uit de regio Maastricht samen kunnen genieten van een geweldig Carnavalsfeest. ‘Zienen Hoegen Hoeglöstegheid’ en zijn Tempeleers decoreren alle kinderen met het speciale ‘Kinderknuipke’. En is er een verkiezing van de leukste pekskes!
Zelfs huisdieren ontkomen niet aan carnaval, alhoewel er veel aandacht is voor hun wel en wee.
Zo heeft Bollie, het hondje van Philomene Hitz uit Maastricht niets te klagen. Hij heeft dan wel een -door het vrouwtje- zelfgebreid carnavalsjasje aan, maar hij wordt niet meegesleurd naar allerlei optochten waar hij toch niets van begrijpt.
Bollie is gewoon happy als het vrouwtje happy is! En daarnaast is het lekker warm zo.
Carnaval Maasbrug Maastricht
Op zondagmiddag vindt de Groete Optoch (“grote optocht”) plaats, vanaf Wyck, over de Sint Servaasbrug, naar de binnenstad van Maastricht. Tussen de carnavalswagens en -groepen bewegen zich kleinere groepjes en individuen, die het geheel tot een bónte störm (“bonte storm”) maken. Aansluitend begint het straatcarnaval. Tekening gemaakt eind 2022.
In een blog over Maastrichts carnaval mag deze ‘Ingel vaan Mestreech’ niet ontbreken.
In 1975 werd Math Hardy benoemd tot Carnavalsvierder van het jaar.
En in 2019 ontving hij van burgemeester Penn de Stadsmedaille, vanwege zijn 50-jarige jubileum als ‘Ingel vaan Mestreech’.
Math was vanaf 1981 -2007 uitbater van café Rembrandt op de Markt in Maastricht.
Tekening gemaakt begin 2024. Op de achtergrond zie je de Helpoort in Maastricht.
den Ingel vaan Mestreech
In 1969 bekeek kastelein en ‘Hollènder’ Math Hardy de in steen gebeitelde engel van Maastricht, op de oevermuur naast de Servaasbrug en dacht “Je kunt maar beter engel zijn als je mensen wilt aanspreken.”
Met rood-witte jurk, vleugels en een aureool dook Math Hardy de vastelaovend in, en al snel zei het volk van Maastricht:” Dao keump ‘den Ingel vaan Mestreech “.
Tijdens Carnaval was hij vaak vooraan te vinden met ‘De Zaate Hermenie’. Dansend en draaiend ging hij voor in de parade, door de Grote Staat, tot hij weer eens viel. Dit gebeurde zo vaak dat Marjo, zijn vrouw, er een lied over maakte.
Zuug häöm ‘ns danse,
Zuug häöm ‘ns sjanse,
Dat is d’n Ingel Vaan Mestreech.
Huur häöm ‘ns zinge,
Zuug häöm ins springe,
Dat is d’n Ingel vaan Mestreech.
Kiek, dao geit heer weer ‘ns oonderoet.
Höllep, dao geit heer op zien snoets.
Daan steit heet op, dao geit heer weer,
Bezörg de luikes väöl plezeer.
Koeplèt:
Al èllef jaore löp heer roond,
Mèt z’n vleugele op z’n koont.
Euveral keump ste häöm tege,
Daan dingk ste heer zuut ze vlege.
Meh nao dreij daog is heer boont en blow,
Daan geit heer jengkend naor zien vrow.
Bron: Mestreechter Steerke en De Limburger
Zaate Hermeniekes
Zaate hermeniekes (“dronken harmonieorkestjes”) zijn niet weg te denken uit het Maastrichtse carnavalsbeeld. Drie dagen lang trekken de hermeniekes, gevolgd door hun zingende en dansende familie en andere fans door Wyck en de Maastrichtse binnenstad. Ze fleuren het Maastrichts straatcarnaval in ieder geval behoorlijk op, alhoewel ze naarmate de dag vordert minder toonvast zijn.
Een groepje bestaat meestal uit zo’n vijftien muzikanten veelal uitgerust met blaas- of slaginstrumenten. Ze houden van klinkende namen als Hel, Hoeg en Zaat, Tetedevau (naar het streekgerecht tête de veau), en Veur de Bok zien Kloete.
Als klap op de vuurpijl is er op carnavalsdinsdag ’t Zate hermeniekesconcour op de Vriethof. Iedere deelnemer wordt ‘verrast’ met 111 punte (de ierste pries) mèt lof van de jury!
Een stukje nostalgie:
Mijn eerste olieverfschilderij met Maastrichts Carnaval als onderwerp.
Gemaakt (ergens) in 2003.
Over Karen Nijst
Als webontwikkelaar & copywriter (Kahlo Websites Hapert) zit ik veel achter de computer. Maar tijdens de vrije uurtjes teken en schrijf ik ook heel graag. De laatste jaren werk ik steeds vaker op de IPAD Pro.
Mijn creatieve reis begint begint vaak door gewoon mijn fantasie te gebruiken, maar soms vindt het ook zijn oorsprong in foto's die ik met mijn iPhone heb genomen. Het is nooit de bedoeling om deze simpelweg te kopiëren, maar eerder om een geheel eigen creatie te maken, al zoekend naar het juiste kleurenpalet en een harmonieuze compositie. Ik combineer graag verschillende elementen tot een nieuw geheel.
Inmiddels vind je me ook op Getekend Maastricht en zijn verschillende werken te bestellen op karennijst.werkaandemuur.nl/nl. Eind 2022 heb ik de webwinkel kunstopmaatshop.nl gelanceerd waar je ook werk van anderen kunt vinden. En misschien zie ik je ook op Instagram?
Carnaval 2025
Carnaval 2025 begint op zondag 2 maart in week 9 en duurt tot en met 4 maart. Dan kleurt Maastricht weer rood-geel-groen. Officieel begint carnaval op zondag om 13.33 uur met de Grote Optocht van Maastricht, ofwel de ‘Boonte Störrem’. Drie dagen later wordt klokslag twaalf uur het Mooswief weer naar beneden gehaald.
Interesse in mijn werk?
Neem een kijkje in mijn webshop:
Kunst Op Maat Shop
Carnaval Vrijthof Maastricht, feestvierders café den Ouden VogelStruys